Jak czytać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności?
Jak czytać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności? Praktyczny przewodnik dla pracowników i pracodawców
Nie wiesz, co oznaczają daty w orzeczeniu o niepełnosprawności? Sprawdź praktyczny przewodnik i dowiedz się, kiedy przysługuje urlop dodatkowy i dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych?
Czytanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności budzi wiele pytań – zarówno u osób niepełnosprawnych, jak i ich pracodawców. To właśnie od danych wskazanych w orzeczeniu zależą uprawnienia pracownika oraz obowiązki oraz możliwości dofinansowania dla pracodawcy.
Dlatego zawsze rekomenduję analizę dokumentów w postaci orzeczeń o stopniu niepełnosprawności, a nie jedynie bazowanie na ich opisie. Niepozorna różnica w sposobie podania danych, może wywołać realne skutki finansowe i kadrowe.
Dlaczego daty w orzeczeniu są takie ważne?
Każde orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zawiera kilka kluczowych dat, które wpływają m.in. na:
- uzyskanie i utratę statusu osoby niepełnosprawnej,
- zaliczenie do znacznego, umiarkowanego lub lekkiego stopnia niepełnosprawności,
- wskazanie rodzaju schorzenia,
- wliczanie pracownika do stanu zatrudnienia i wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych u pracodawcy,
- możliwość uzyskania dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych z PFRON,
- prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego dla niepełnosprawnego pracownika,
- prawo do korzystania z dodatkowych uprawnień pracowniczych,
- możliwość korzystania z ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów.
Co oznaczają poszczególne daty w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności?
1. Data wydania orzeczenia
Najczęściej pokrywa się z datą posiedzenia zespołu orzekającego (powiatowego lub miejskiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności oraz wojewódzkiego zespołu).
Data wydania orzeczenia znajduje się w prawym, górnym rogu orzeczenia.
2. Data złożenia wniosku o wydanie orzeczenia
Co do zasady jest to data z jaką wniosek o wydanie orzeczenia został złożony fizycznie w organie, dotarł za pośrednictwem poczty, czy dotarł do organu drogą elektroniczną (epuap, e-Doręczenia).
Data ta jest wymieniona w komparycji orzeczenia, która zawiera wyraźne wskazanie, że doszło do rozpatrzenia wniosku złożonego określonego dnia.
To jedna z najważniejszych dat wskazanych na orzeczeniu z punktu widzenia pracodawcy i pracownika.
W zakresie możliwości wliczania do stanu zatrudnienia i wskaźników zatrudnienia.
W sytuacji, gdy wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia został złożony nie później niż w dniu następującym po dniu, w którym upłynął termin ważności poprzedniego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, w przypadku przedstawienia pracodawcy:
- pierwszego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności – pracownika wlicza się do zatrudnienia osób niepełnosprawnych od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia.
- kolejnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność – pracownika wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych począwszy od dnia złożenia wniosku o wydanie orzeczenia. Oczywiście o ile z orzeczenia wynika, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna.
Art. 2a ust. 1 i 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
Uwaga: najpóźniej dzień następujący po upływie ważności orzeczenia.
Bez względu na datę złożenia wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, przez co należy rozumieć sytuację złożenia wniosku później niż w dniu następnym po utracie ważności orzeczenia, osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych również w okresie do 3 miesięcy poprzedzających dzień przedstawienia pracodawcy kolejnego orzeczenia, jeżeli z treści tego orzeczenia wynika, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna.
Art. 2a ust. 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
Uwaga: później niż dzień następujący po upływie ważności orzeczenia.
W zakresie możliwości wydłużania ważności orzeczenia
Jeżeli wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności został złożony w okresie ważności odpowiednio orzeczenia ustalającego niepełnosprawność albo orzeczenia ustalającego stopień niepełnosprawności, to zachowuje ono ważność do dnia wydania kolejnego ostatecznego orzeczenia, nie dłużej jednak niż do ostatniego dnia szóstego miesiąca następującego po dacie określającej tę ważność.
Art. 6bb ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
Uwaga: najpóźniej ostatni dzień ważności orzeczenia
W zakresie ustalenia daty lub okresu powstania stopnia niepełnosprawności
Jeżeli z przedłożonej dokumentacji medycznej i przebiegu schorzenia osoby zainteresowanej nie da się ustalić daty lub okresu powstania stopnia niepełnosprawności, za datę tę należy przyjąć datę złożenia wniosku do powiatowego zespołu.
- 14 ust. 6 rozporządzenia w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności
Wliczanie do stanu zatrudnienia osób ze szczególnymi schorzeniami
Do stanu zatrudnienia osób ze szczególnymi schorzeniami wliczamy pracownika od dnia przedłożenia dokumentów potwierdzających wystąpienie u pracownika wskazanych w odpowiednich przepisach schorzeń.
Zasadę tę stosujemy w przypadku:
- ubiegania się o zwiększone dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych na osoby, co do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, epilepsję lub całościowe zaburzenia rozwojowe a także niewidomych,
- zamiaru skorzystania z obniżenia wskaźnika w przypadku objęcia obowiązkiem dokonywania wpłat obowiązkowych z tytułu nieosiągania 6% wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych przez pracodawców zatrudniających co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy. Katalog schorzeń szczególnych zawiera rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 września 1998 r. w sprawie rodzajów schorzeń uzasadniających obniżenie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz sposobu jego obniżania.
Warto wiedzieć, że obecnie można złożyć wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia już 2 miesiące przed utratą ważności orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, a jeżeli miałeś orzeczenie o niepełnosprawności i starasz się o uzyskanie pierwszego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, bo zbliżasz się do 16 roku życia, to nawet 3 miesiące przed upływem jego ważności.
3. Data posiedzenia zespołu
Właśnie od daty wydania orzeczenia/posiedzenia zespołu biegnie roczny termin, po przepracowaniu którego, osoba ze znacznym lub umiarkowanym stopniem nabywa prawo do pierwszego dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni.
Data posiedzenia zespołu tożsama z datą wydania orzeczenia. Znajduje się w komparycji orzeczenia, w której wyraźnie wskazuje się, że zespół wydał orzeczenia na posiedzeniu dnia 29 sierpnia 2025 r.
4. Okres ważności orzeczenia - punkt III orzeczenia
Przepisy wskazują, że naruszenie sprawności organizmu uważa się za trwałe (stałe) – jeżeli według wiedzy medycznej stan zdrowia nie rokuje poprawy albo okresowe – jeżeli według wiedzy medycznej może nastąpić poprawa stanu zdrowia.
Stopień niepełnosprawności osoby zainteresowanej orzeka się na czas określony lub na stałe.
Od 2025 r. orzeczenie na czas określony o stopniu niepełnosprawności wydaje się na okres nie krótszy niż 7 lat w przypadku potwierdzenia u osoby zainteresowanej spełniającej warunki zaliczenia do określonego stopnia niepełnosprawności:
1) rzadkiej choroby genetycznej o jednorodnym i niezmiennym przebiegu lub
2) zespołu Downa.
W pkt III orzeczenia możemy spotkać się z zapisem o wydaniu orzeczenia na stałe albo na czas określony, wtedy wskazana jest data dzienna, do której orzeczenie obowiązuje.
Przykłady „na stałe” albo „do 31-08-2025 r.”
5. Data powstania niepełnosprawności – punt IV orzeczenia
Datę lub okres powstania niepełnosprawności osoby zainteresowanej ustala się na podstawie przebiegu schorzenia, dokumentacji medycznej lub orzeczeń o inwalidztwie, niezdolności do pracy, wydanych przez organy na podstawie przepisów odrębnych.
Jeżeli z przedłożonej dokumentacji, przebiegu schorzenia, orzeczeń o inwalidztwie lub niezdolności do pracy osoby zainteresowanej nie da się ustalić daty lub okresu powstania niepełnosprawności, wpisuje się: „nie da się ustalić”.
Niepełnosprawność istnieje od:
- dzieciństwa,
- 21 kwietnia 2007 r.,
- 40 roku życia,
- nie da się ustalić (to określenie może powodować problemy przy kontynuacji efektu zachęty).
6. Data powstania stopnia niepełnosprawności - punkt V orzeczenia
Datę lub okres powstania stopnia niepełnosprawności osoby zainteresowanej ustala się na podstawie przebiegu schorzenia i dokumentacji medycznej.
Jeżeli z przedłożonej dokumentacji medycznej i przebiegu schorzenia osoby zainteresowanej nie da się ustalić daty lub okresu powstania stopnia niepełnosprawności, za datę tę należy przyjąć datę złożenia wniosku do powiatowego zespołu.
Stopień niepełnosprawności datuje się od…
Ta data może „uratować” status osoby niepełnosprawnej, gdy punkt IV jest nieprecyzyjny.
7. Symbol przyczyny niepełnosprawności
Symbole przyczyn niepełnosprawności:
1) 01-U – upośledzenie umysłowe;
2) 02-P – choroby psychiczne;
3) 03-L – zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu;
4) 04-O – choroby narządu wzroku;
5) 05-R – upośledzenie narządu ruchu;
6) 06-E – epilepsja;
7) 07-S – choroby układu oddechowego i krążenia;
8) 08-T – choroby układu pokarmowego;
9) 09-M – choroby układu moczowo-płciowego;
10) 10-N – choroby neurologiczne;
11) 11-I – inne, w tym schorzenia: endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego;
12) 12-C – całościowe zaburzenia rozwojowe.
Symbol przyczyny niepełnosprawności zawarty w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności odzwierciedla rozpoznanie uszkodzenia lub choroby, która niezależnie od przyczyny jej powstania powoduje zaburzenia funkcji organizmu oraz ograniczenia w wykonywaniu czynności życiowych i aktywności społecznej osoby zainteresowanej.
Warto wiedzieć, że orzeczenie może zawierać od 1 do 3 symboli przyczyn niepełnosprawności, które w porównywalnym stopniu wpływają na zaburzenie funkcji organizmu.
8. Data przedłożenia pracodawcy orzeczenia
Od dnia przedstawienia pracodawcy pierwszego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności:
- pracownik zostanie wliczony do stanu zatrudnienia i wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych,
- zostanie zarejestrowany z ZUS ze zmienionym kodem ubezpieczenia z datą od następnego dnia po dniu, w którym płatnik otrzymał od ubezpieczonego stosowne orzeczenie.
Od dnia przedstawienia pracodawcy dokumentu potwierdzającego istnienie szczególnych schorzeń – pracownika wliczymy do stanu zatrudnienia osób ze szczególnymi schorzeniami i będzie możliwe pobieranie na niego zwiększonego dofinansowania albo wykazywanie na potrzeby wpłat na PFRON.
Od dnia wliczenia pracownika do stanu zatrudnienia, może on korzystać z uprawnień pracowniczych, w tym skróconego wymiaru czasu pracy, ma zakaz pracy w porze nocnej i godzinach nadliczbowych, ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy, a ponadto osoba ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności może korzystać ze zwolnienia z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym lub w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.
Podsumowanie
Prawidłowa interpretacja orzeczenia jest kluczowa zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy. Jedna niewłaściwie odczytana data może oznaczać utratę prawa do dofinansowania lub konieczność jego zwrotu.
W kolejnym wpisie zajmę się problematyką zbiegu orzeczeń.
Jeżeli chcesz, mogę przeanalizować Twoje orzeczenie lub sytuację pracowniczą.
Napisz do mnie – pomagam pracodawcom bezpiecznie korzystać z dofinansowań z PFRON.
-radca prawny Anna Pałecka-Błaszczyk
Najnowsze komentarze