Anna Pałecka-Błaszczyk
4 grudnia, 2023
Brak komentarzy
365 Wyświetleń
Drogi Czytelniku,
Z okazji wczorajszego Dnia Osób Niepełnosprawnych składam najlepsze życzenia Wszystkim Osobom z Niepełnosprawnościami i ich Rodzinom.
Równocześnie chciałam przedstawić argumenty skarbówki odmawiające wydania zaświadczeń o pomocy de minimis lub podważające wydatki ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, które w moim odczuciu mają charakter dyskryminujący osoby z niepełnosprawnościami pod przykrywką dbania o finanse publiczne. Jest jeszcze wiele pracy do wykonania, żeby przywrócić godność niepełnosprawnym pracownikom i traktować poważnie ich pracodawców.
Co to jest rehabilitacja zawodowa
Stosownie do art. 8 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, rehabilitacja zawodowa na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego przez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy. Do realizacji powyższego celu niezbędny jest w szczególności dobór odpowiedniego miejsca pracy i jego wyposażenie. Tyle mówi ustawa, dodajmy, że nie ma tu wymogów wyposażenie stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej w sposób ponadstandardowy, a taki jaki jest odpowiedni dla danego pracownika.
Wydatki z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych na wyposażenie stanowisk pracy osób niepełnosprawnych
W myśl art. 33 ust. 4 ustawy o rehabilitacji środki funduszu rehabilitacji są przeznaczane na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej, w tym na indywidualne programy rehabilitacji osób niepełnosprawnych opracowywane przez powołane przez pracodawców komisje rehabilitacyjne oraz ubezpieczenie osób niepełnosprawnych, zgodnie z zakładowym regulaminem wykorzystania tych środków.
Rozwinięciem tej normy jest przepis § 1 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, który stanowi o możliwości wydatkowania środków ZFRON na wyposażenie stanowiska pracy oraz przystosowanie jego otoczenia do potrzeb osób niepełnosprawnych, w szczególności na:
a) zakup, modernizację, remont maszyn i urządzeń,
b) finansowanie robót budowlanych w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, dotyczących obiektów budowlanych ujętych w ewidencji bilansowej zakładu pracy chronionej, zwanego dalej zakładem, proporcjonalnie do przewidywanej liczby stanowisk pracy osób niepełnosprawnych w tym obiekcie, pod warunkiem utrzymania w nim przewidywanego poziomu zatrudnienia osób niepełnosprawnych przez okres co najmniej trzech lat od dnia odbioru obiektu budowlanego,
c) wyposażenie i dostosowanie pomieszczeń zakładu.
Przez wiele lat przepisy te były interpretowane w sposób dość konsekwentny i umożliwiający wyposażenie stanowisk pracy osób niepełnosprawnych ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
Taki sposób wykładni wyraził w wyroku z dnia 21 marca 2006 r. (sygn. akt K 13/05) Trybunał Konstytucyjny, który wskazał, iż:
„Szeroki katalog konkretnych wydatków, które mogą być finansowane ze środków funduszu rehabilitacji, ale przede wszystkim – generalne ujęcie podstawowych celów ich wydatkowania, takich jak poradnictwo zawodowe, szkolenie, dokształcanie, leczenie, rehabilitacja, tworzenie nowych i dostosowanie istniejących stanowisk pracy, organizacja wypoczynku itd., stwarzają gwarancję, że żaden wydatek rzeczywiście przeznaczony na wskazane w art. 33 ust. 4 ustawy cele, tj. „na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej oraz ubezpieczenie osób niepełnosprawnych”, nie znajdzie się poza kategoriami wskazanymi w rozporządzeniu. W konsekwencji, jeśli pracodawca prowadzący zakład pracy chronionej przygotuje regulamin zakładowy zgodnie z rozporządzeniem, nie może się zdarzyć, że – jak to przewiduje i niezwykle krytycznie ocenia wnioskodawca – pracodawca będzie ukarany na podstawie art. 33 ust. 4a pkt 2 ustawy, chociaż poczynił wydatek mieszczący się w formule art. 33 ust. 4 ustawy i „jak najbardziej uzasadniony”, ale nieujęty w regulaminie zakładowym. W ocenie Trybunału, właśnie ze względu na bardzo elastyczną formułę rozporządzenia wykonawczego, niebezpieczeństwo zastosowania sankcji wobec pracodawcy, który wydatkował środki „na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej oraz ubezpieczenie osób niepełnosprawnych”, po prostu nie zachodzi.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, w tej sytuacji należy uznać, że wprowadzenie obowiązku wpłaty 30% sum wydatkowanych niezgodnie z ustawą na rzecz Funduszu ma znaczenie przede wszystkim prewencyjne, a nie represyjne; chodzi o zmobilizowanie prowadzących zakłady pracy chronionej do rzetelnego wykonywania obowiązków, które przyjmują na siebie wraz z podjęciem decyzji o korzystaniu ze środków publicznych na określony cel. […] w tej perspektywie oczywiste wydaje się, że naruszenie obowiązku wydatkowania środków na cele wskazane w rozporządzeniu musi być działaniem w pełni świadomym.
W świetle wykładni Trybunału, jeżeli pracodawca poniósł wydatek zgodnie z obowiązującym przepisami na rehabilitację zawodową, społeczną lub leczniczą osób niepełnosprawnych i był to wydatek wskazany w katalogu wynikającym z rozporządzenia, to jest on zgodny z przepisami. Co należy wyraźnie podkreślić dzisiaj również zapadają wyroki sądów administracyjnych, aprobujące ten sposób rozumienia i stosowania przepisów.
Argumenty skarbówki przy odmowie wydania zaświadczenia o pomocy de minimis
Obecna praktyka organów wydających zaświadczenia uległa jednak zmianie i wydatki, to co których dotychczas mogliśmy być pewni, że są prawidłowe, bo zgodne z katalogiem rozporządzenia, obecnie są kwestionowane.
Skarbówka odmawia wydania zaświadczenia o pomocy de minimis lub zeruje wydane zaświadczenia po audycie KAS w związku z zakupem przykładowo maszyny stanowiącej wyposażenie stanowisk pracy osób niepełnosprawnych z zupełnie – w mojej ocenie – kuriozalnych powodów.
Zdaniem skarbówki pomoc de minimis ma na celu ułatwienie pracodawcy dostosowania warunków pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej, a stosowane środki mają bezpośrednio zmniejszać ograniczenia zawodowe osób niepełnosprawnych.
Skarbówka myli przepisy, bo odnosi warunki wydatkowania indywidualnych programów rehabilitacji do wydatków z puli ogólnej.
Wydatek sfinansowany z ZFRON powinien odpowiadać potrzebom osoby niepełnosprawnej i nie może być wydatkiem uniwersalnym odpowiednim dla każdego pracownika na danym stanowisku pracy, wykorzystywanym w identyczny sposób przez osoby pełnosprawne i niepełnosprawne.
Wydatek nie może służyć normalnemu podniesieniu standardu pracy w przedsiębiorstwie, lecz realizacji celów związanych z poprawą sytuacji osób niepełnosprawnych.
Czyli stanowiska pracy osób niepełnosprawnych powinny być wyposażone w sposób odmienny niż dla reszty społeczeństwa (bo nie w sposób normalny). Czy na rynku w ogóle dostępne są maszyny lub urządzenia używane przy produkcji, zawierające specjalne przystosowania do potrzeb wynikających przykładowo z 5 różnych rodzajów niepełnosprawności, a nawet jednego, jeżeli mamy do czynienia przykładowo z osobą po przeszczepie czy chorobą onkologiczną.
Dokonana inwestycja nie może stanowić jedynie unowocześnienia parku maszynowego, ma realnie służyć eliminacji skutków niepełnosprawności.
Czyli dla osób niepełnosprawnych wyposażenie powinno być jak za czasów króla Ćwieczka. Może na rynku znajdują się maszyny które są mniej nowoczesne specjalnie przeznaczone dla osób niepełnosprawnych.
Maszyny muszą posiadać dodatkowe cechy przystosowawcze umożliwiające wykonywanie pracy w sposób odmienny od pracownika pełnosprawnego.
Zakupione maszyny wpływają na usprawnienie pracy osób niepełnosprawnych ale nie przyczyniają się do niwelowania ich niepełnosprawności, bo nie posiadają szczególnych, ponadstandardowych lub dodatkowych przystosowań do potrzeb osób niepełnosprawnych
Wynika z tego, że osoba niepełnosprawna nie może wykonywać pracy jak osoba pełnosprawna. To lekarz medycyny pracy dopuszcza pracownika do pracy na danym stanowisku.
Wydatek nie jest prawidłowy, bo stanowi wyposażenie stanowiska pracy w celu poprawy komfortu wykonywanej pracy.
A zatem wyposażenie stanowisk pracy osób niepełnosprawnych powinno zmniejszać komfort wykonywanej pracy.
Zadaniem zakładu pracy chronionej, oprócz uzyskania dochodu, jest aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnościami, które nie są w stanie poradzić sobie w naturalnym środowisku otwartego rynku pracy.
Bez komentarza, bo wynika z tego, że zpchy to nienaturalne środowisko pracy.
Dyskryminacja?
Można odnieść wrażenie, że rozpatrujący wnioski o wydanie zaświadczeń o pomocy de minimis na wydatki z ZFRON nigdy nie widzieli pracownika z niepełnosprawnością i nie mają wiedzy jakich szczególnych przystosowań potrzebuje wyposażenie stanowiska pracy danej osoby.
Można odnieść wrażenie, że skarbówka w całej Polsce była na tym samym szkoleniu, na którym przytaczano tylko wyroki sądów administracyjnych zgodne z dyskryminującą argumentacją, a pomijano wyroki aprobujące możliwość wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej ze środków ZFRON w ogólności, a nawet pozwalające aby wyposażenie zwiększało komfort osoby niepełnosprawnej podczas wykonywania pracy.
Można wreszcie dojść do wniosku, że taki sposób działania organów stoi w jawnej sprzeczności z ideą normalizacji, waloryzacji roli społecznej, włączania i wzmocnienia (idei empowerment), zgodnie z którą osobom z niepełnosprawnościami należy stworzyć takie warunki, aby samodzielnie decydowały o wyborze miejsca pracy, zakresu zadań, godzinach pracy, środowisku społecznym oraz rodzajach wsparcia, którego potrzebują.
pozdrawiam
Anna Pałecka-Błaszczyk
Najnowsze komentarze