Zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych

3 największe pułapki na pracodawców na gruncie przepisów ustawy o rehabilitacji

Drogi Czytelniku,

chciałabym dziś zaprezentować Ci 3 przepisy, które stanowią największe pułapki dla pracodawców na gruncie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Pracodawca zatrudniający niepełnosprawnych pracowników stara się wykorzystać wszelkie prawne możliwości pozyskania środków finansowych związanych z ich zatrudnieniem. Tymczasem, jak to zwykle bywa, diabeł tkwi w szczegółach i niektóre nałożone na pracodawców obowiązki bywają niezwykle trudne do spełnienia, na co nie zwraca się początkowo uwagi.

3 miejsce

Art. 33 ustawy – wydatki ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych

Na pierwszy rzut oka wszystko wynika z przepisów, w myśl art. 33 ustawy o rehabilitacji środki funduszu są przeznaczane na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej, w tym na indywidualne programy rehabilitacji osób niepełnosprawnych opracowywane przez powołane przez pracodawców komisje rehabilitacyjne oraz ubezpieczenie osób niepełnosprawnych, zgodnie z zakładowym regulaminem wykorzystania tych środków.

Wydaje się zatem, że możliwości wydatkowania zostały zakreślone w sposób bardzo szeroki, co zresztą potwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 21 marca 2006 r. (sygn. akt K 13/05), w którym zajął się w szczególności wykładnią art. 33 ust. 4a pkt 2 ustawy o rehabilitacji.

W swoich rozważaniach Trybunał wskazał, iż: „Szeroki katalog konkretnych wydatków, które mogą być finansowane ze środków funduszu rehabilitacji, ale przede wszystkim – generalne ujęcie podstawowych celów ich wydatkowania, takich jak poradnictwo zawodowe, szkolenie, dokształcanie, leczenie, rehabilitacja, tworzenie nowych i dostosowanie istniejących stanowisk pracy, organizacja wypoczynku itd., stwarzają gwarancję, że żaden wydatek rzeczywiście przeznaczony na wskazane w art. 33 ust. 4 ustawy cele, tj. „na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej oraz ubezpieczenie osób niepełnosprawnych”, nie znajdzie się poza kategoriami wskazanymi w rozporządzeniu. W konsekwencji, jeśli pracodawca prowadzący zakład pracy chronionej przygotuje regulamin zakładowy zgodnie z rozporządzeniem, nie może się zdarzyć, że – jak to przewiduje i niezwykle krytycznie ocenia wnioskodawca – pracodawca będzie ukarany na podstawie art. 33 ust. 4a pkt 2 ustawy, chociaż poczynił wydatek mieszczący się w formule art. 33 ust. 4 ustawy i „jak najbardziej uzasadniony”, ale nieujęty w regulaminie zakładowym. W ocenie Trybunału, właśnie ze względu na bardzo elastyczną formułę rozporządzenia wykonawczego, niebezpieczeństwo zastosowania sankcji wobec pracodawcy, który wydatkował środki „na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej oraz ubezpieczenie osób niepełnosprawnych”, po prostu nie zachodzi.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, w tej sytuacji należy uznać, że wprowadzenie obowiązku wpłaty 30% sum wydatkowanych niezgodnie z ustawą na rzecz Funduszu ma znaczenie przede wszystkim prewencyjne, a nie represyjne; chodzi o zmobilizowanie prowadzących zakłady pracy chronionej do rzetelnego wykonywania obowiązków, które przyjmują na siebie wraz z podjęciem decyzji o korzystaniu ze środków publicznych na określony cel. […] w tej perspektywie oczywiste wydaje się, że naruszenie obowiązku wydatkowania środków na cele wskazane w rozporządzeniu musi być działaniem w pełni świadomym.

W świetle wykładni Trybunału, jeżeli pracodawca poniósł wydatek zgodnie z obowiązującym przepisami na rehabilitację zawodową, społeczną lub leczniczą osób niepełnosprawnych i był to wydatek zgodny z regulaminem ZFRON nie zaistnieje przesłanka powstania wpłaty sankcyjnej na PFRON.

Rozporządzenie w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych wymienia wydatki, których można dokonywać ze środków tego funduszu. Katalog jest w kilku miejscach katalogiem otwartym i tu zaczynają się schody, w szczególności w zakresie wydatków dokonywanych w ramach indywidualnych programów rehabilitacji.

Stosownie do § 2 ust. 1 pkt 12 lit. f rozporządzenia w sprawie ZFRON, środki funduszu rehabilitacją są przeznaczane na wydatki na indywidualne programy rehabilitacji mające na celu zmniejszenie ograniczeń zawodowych, w ramach których są finansowane koszty inne ponoszone w ramach realizacji programów rehabilitacji. A zatem katalog wydatków ponoszonych w ramach indywidualnych programów rehabilitacji jest katalogiem otwartym, z tym zastrzeżeniem, że dokonane wydatki zmniejszają ograniczenia zawodowe pracownika niepełnosprawnego. Przy tym warunkiem wykorzystania środków funduszu rehabilitacji na wydatki IPR jest opracowanie programu rehabilitacji. W konsekwencji z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że z opracowanego programu powinny wynikać ograniczenia zawodowe pracownika, wydatek oraz związek przyczynowo skutkowy między dokonanym wydatkiem a zmniejszeniem ograniczeń zawodowych pracownika.

W katalogu wydatków w ramach IPR-ów znalazły się koszty:

a)doradztwa zawodowego w zakresie możliwości szkolenia, przekwalifikowania i dokształcania,

b) specjalistycznych badań lekarskich oraz psychologicznych dla celów doradztwa zawodowego,

c) szkolenia, przekwalifikowania oraz dokształcania w celu nabycia lub podnoszenia kwalifikacji zawodowych,

d) wynagrodzenia:

– pracownika sprawującego opiekę nad uczestnikiem programu rehabilitacji,

– członków komisji rehabilitacyjnej

w części nieobjętej finansowaniem ze środków funduszu rehabilitacji na podstawie innych przepisów rozporządzenia lub środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, zwanej dalej „ustawą o rehabilitacji”,

e) dostosowania miejsca pracy i stanowiska pracy do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności,

f) inne ponoszone w ramach realizacji programów rehabilitacji.

Pracodawca powołuje komisję rehabilitacyjną, w skład której wchodzą:

  1)   lekarz lub pielęgniarka wykonujący świadczenia zdrowotne na rzecz zakładu, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy o rehabilitacji;

  2)   osoba zajmująca się problematyką rehabilitacji u pracodawcy prowadzącego zakład;

  3)   doradca zawodowy lub instruktor zawodu,

W razie konieczności uzasadnionej specyfiką przewidywanych działań rehabilitacyjnych, które mają zostać określone w programie rehabilitacji, w skład komisji rehabilitacyjnej może zostać powołany psycholog.

Niestety, w praktyce dość często dochodzi do kwestionowania wydatków zaproponowanych przez komisję rehabilitacyjną w chwili ubiegania się o zaświadczenie o pomocy de minimis lub, na etapie kontroli (obecnie audytu), a później prowadzonego przez PFRON postępowania podatkowego. Orzecznictwo sądowe także raczej nie jest korzystne dla pracodawców i daje się zaobserwować tendencję do zaostrzania rygoryzmu i wprowadzania nieznanych ustawie dodatkowych warunków uzasadniających prawidłowość wydatku.

Nie ma także skutecznej możliwości uzyskania uprzedniej wiążącej informacji co do prawidłowości planowanego wydatku, a skutki są dość dotkliwe 30% wpłaty na PFRON od środków nieprawidłowo wydatkowanych i zwrot nieprawidłowo wydatkowanych środków na rachunek bankowy ZFRON.

A zatem Drogi Czytelniku, wydatkujesz środki na własną odpowiedzialność.

2 miejsce

Art. 32 ustawy – zwrot dodatkowych kosztów zatrudniania pracowników niepełnosprawnych dla zakładów pracy chronionej

W myśl art.  32 ustawy o rehabilitacji pracodawca prowadzący zakład pracy chronionej może, na wniosek, otrzymać ze środków Funduszu:

1) dofinansowanie w wysokości do 50% oprocentowania zaciągniętych kredytów bankowych pod warunkiem wykorzystania tych kredytów na cele związane z rehabilitacją zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych;

Abstrahując od katalogu wydatków, konieczności złożenia oświadczenia na dzień złożenia wniosku o ewentualnych zaległościach w zobowiązaniach wobec Funduszu, nieuregulowanych w terminie zobowiązaniach cywilnoprawnych, zaleganiu lub niezaleganiu w dniu złożenia wniosku z wypłacaniem w terminie wynagrodzeń pracownikom lub opłacaniem w terminie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub innych danin publicznych, trzeba pamiętać także o tym do czego zobowiązujemy się w umowie.

Umowa określa w szczególności zobowiązanie pracodawcy do:

a) wykorzystania zaciągniętych kredytów zgodnie z przeznaczeniem,

1 miejsce

Art. 26a – skutki nieterminowego opłacenia kosztów płacy w zakresie dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych

Pierwsze miejsce to oczywiście konieczność zwrotu dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych w sytuacji nieterminowego opłacenia kosztów płacy w postaci:

wynagrodzeń brutto (a zatem z uwzględnieniem zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych),

obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe naliczonych od tego wynagrodzenia i obowiązkowych składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych nie przysługuje, jeżeli miesięczne koszty płacy zostały poniesione przez pracodawcę z uchybieniem terminów, wynikających z odrębnych przepisów, przekraczającym 14 dni, z zastrzeżeniem ust. 1a², zgodnie z którym kwota miesięcznych należnych składek, o których mowa w art. 2 pkt 4a, opłaconych z uchybieniem terminu, o którym mowa w ust. 1a¹ pkt 3, nie może przekroczyć wysokości 2% składek należnych za dany miesiąc.

***

Reasumując, pracodawco koszty płacy musisz zapłacić najpóźniej:

1) wynagrodzenia pracownika – zgodnie z Kodeksem pracy do 10 dnia następnego miesiąca + 14 dni (jeżeli z umowy o pracę czy regulaminu pracy wynika wcześniejszy termin, wydłużenie o 14 dni liczymy od tego wcześniejszego terminu).

Pamiętajmy, że dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzeń wypłaconych po dniu złożenia wniosku Wn-D.

Możemy dostać karę od Państwowej Inspekcji Pracy za nieterminowe wypłacenie wynagrodzenia.

2) zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu wypłaty wynagrodzenia + 14 dni (odsetki)

Jeżeli jesteśmy zakładem pracy chronionej: