Kontrole PFRON

Kontrole PFRON (Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych) dotyczą podmiotów, które w jakikolwiek sposób korzystają ze środków Funduszu lub realizują zadania wynikające z ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zakres ten jest szeroki i obejmuje zarówno podmioty publiczne, jak i prywatne – niezależnie od ich wielkości, struktury czy statusu prawnego.

W praktyce oznacza to, że kontrola może objąć m.in.:

• Pracodawców korzystających z dofinansowań do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnościami – to najczęstsza grupa podmiotów objętych kontrolą. PFRON weryfikuje, czy są spełnione wszystkie warunki do uzyskania dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych. Sprawdza między innymi umowy o pracę, zgłoszenia pracowników do ZUS, orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, istnienie szczególnych schorzeń, prawidłowość wliczenia do stanu zatrudnienia, wykazanie konieczności uzyskania pomocy, wykazanie efektu zachęty, spełnienie warunków dotyczących terminowego ponoszenia kosztów płacy (wynagrodzenie, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne), prawidłowość wyliczeń, wypłacenie wynagrodzenia w odpowiedniej formie zwykle na rachunek pracownika, termin złożenia wniosku – po wypłacie wynagrodzenia, brak zaległości wobec PFRON na kwotę powyżej 100 zł.

• Zakłady Pracy Chronionej (ZPChr) – jako szczególne podmioty w systemie rehabilitacji zawodowej, są zobowiązane do spełniania szeregu szczegółowych warunków związanych z zatrudnieniem osób niepełnosprawnych, przystosowaniem stanowisk pracy, prowadzeniem działań rehabilitacyjnych i przestrzeganiem przepisów w zakresie ZFRON. Kontrola PFRON w ich przypadku dotyczyć może oceny realizacji wydatków z ZFRON w sytuacji korzystania z rekompensaty i tak jak wszystkich pracodawców– w zakresie dofinansowania do wynagrodzeń, a także wpłat na PFRON.

• Zakłady Aktywności Zawodowej (ZAZ) – jednostki te mają szczególną misję społeczną i finansowane są głównie ze środków publicznych, w tym PFRON. Kontrola dotyczy nie tylko aspektów finansowych, ale również jakości świadczonego wsparcia i skuteczności procesu aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnościami.
• Jednostki samorządu terytorialnego – samorządy realizują wiele zadań powierzonych przez Fundusz, m.in. poprzez lokalne programy wspierające rehabilitację, zatrudnienie czy dostępność usług dla osób z niepełnosprawnościami. Kontrola PFRON może objąć sposób rozdysponowania dotacji celowych, zgodność projektów z wytycznymi oraz efektywność ich realizacji.
• Fundacje, organizacje pozarządowe (NGO) i inne instytucje realizujące programy wsparcia – PFRON wspiera liczne inicjatywy społeczne, w tym programy integracji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, szkolenia, działania doradcze i aktywizacyjne. Kontrole dotyczą zgodności wykorzystania środków z celami wskazanymi w umowie dofinansowania, prowadzenia sprawozdawczości i dokumentacji projektowej.
• Pracodawcy udzielający ulg we wpłatach na PFRON. Przy wystawianiu kwot obniżenia wpłat na Fundusz trzeba spełnić szereg warunków ustawowych aby móc wystawić ulgę i wyliczyć ją w sposób prawidłowy swojemu kontrahentowi. Nieprawidłowości w tym zakresie wiążą się z sankcyjnymi wpłatami na PFRON.
• Pracodawcy objęci obowiązkiem wpłat na PFRON Wpłaty na PFRON są zobowiązani płacić pracodawcy, którzy zatrudniają co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty jeżeli nie osiągają wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6%. Niestety nie wszyscy pracodawcy mają tego świadomość lub nieprawidłowo wyliczają wpłaty, co może wiązać się z kontrolą PFRON. 

Warto podkreślić, że nawet jeśli podmiot otrzymał stosunkowo niewielkie wsparcie z Funduszu, nie zwalnia go to z obowiązku prowadzenia przejrzystej dokumentacji i przygotowania się na ewentualną kontrolę. Z perspektywy PFRON każda złotówka publicznych pieniędzy powinna być wydana zgodnie z przeznaczeniem, dlatego katalog beneficjentów objętych kontrolą pozostaje otwarty i elastyczny, w zależności od aktualnych priorytetów Funduszu oraz zgłaszanych nieprawidłowości.