Zakłady pracy chronionej

Onlex Kancelaria Radcy Prawnego

Zakłady pracy chronionej

Status zakładu pracy chronionej – warunki – stany i wskaźniki zatrudnienia osób niepełnosprawnych, przystosowanie obiektów i pomieszczeń użytkowanych przez prowadzącego zpch, zapewnienie doraźnej i specjalistycznej opieki medycznej, poradnictwa i usług rehabilitacyjnych.
Przesłanki uchylenia statusu zakładu pracy chronionej.
Tworzenie i wydatkowanie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, w tym w ramach puli ogólnej i pomocy de minimis, indywidualnych programów rehabilitacji, pomocy indywidualnej.
Opracowywanie indywidualnych programów rehabilitacji.
Opracowywanie regulaminów zakładowego funduszu rehabilitacji.
Sprzedaż środków trwałych zakupionych w całości lub części ze środków zfron.
Prawne możliwości korzystania ze zwolnienia z podatku od nieruchomości, rolnego, leśnego, od czynności cywilnoprawnych, opłat z wyjątkiem opłaty skarbowej i opłat o charakterze sankcyjnym.
Kary za naruszenia przepisów.
Kontrole zakładowego funduszu rehabilitacji.
Kontrole PIP, wojewody, PFRON.
Obowiązki sprawozdawcze prowadzącego zakład pracy chronionej.
Wnioski o ponowne rozpatrzenie sprawy, skargi do sądu administracyjnego, skargi kasacyjne do NSA.

Status zakładu pracy chronionej

Status prowadzącego zakład pracy chronionej (ZPCh) może uzyskać każdy pracodawca niezależnie od wybranej formy prowadzenia działalności gospodarczej, po spełnieniu wymogów określonych w przepisach ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Na koniec 2024 r. w Polsce było 587 zakładów pracy chronionej, które zatrudniały łącznie 98. 263 osoby, w tym 76 157 osób z niepełnosprawnościami, na początku wieku było ich nawet powyżej 3700.

Zainteresowanie posiadaniem statusu zpch znacznie zmalało, z uwagi na okrojenie wsparcia publicznego oraz w związku z dodatkowymi obowiązkami spoczywającymi na pracodawcach, a także wzmożonymi kontrolami, audytami i zmieniającymi się na niekorzyść interpretacjami przepisów dotyczących między innymi w zakresie wydatkowania środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych.

Czym jest zakład pracy chronionej?

Status zakładu pracy chronionej przyznawany jest decyzją wojewody, obecnie wydawaną na czas nieokreślony.

Zakład pracy chronionej to tak naprawdę podmiot, który prowadzi zwykłą działalność gospodarczą, a zatem biznes prowadzący do osiągnięcia zysku a równocześnie większość jego pracowników to osoby z niepełnosprawnościami.

Pracodawca zpch tworzy zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych, z którego mogą być finansowane wydatki przykładowo na wyposażenie stanowisk pracy dla niepełnosprawnych pracowników, szkolenia, wydatki na pomoc indywidualną – wsparcie dla pracowników niepełnosprawnych na leczenie, rehabilitację, dojazdy do pracy i z pracy, oraz na indywidualne programy rehabilitacji.

Kto może uzyskać status zakładu pracy chronionej?

Aby pracodawca mógł otrzymać status ZPCh, ma obowiązek:

– prowadzić działalność gospodarczą przez co najmniej 12 miesięcy,

– zatrudniać co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty,

– osiągać odpowiedni wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych:

co najmniej 50% ogółu zatrudnionych to osoby z niepełnosprawnościami, a 20% z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu,
albo 30% ogółu zatrudnionych to osoby niewidome (ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności), osoby z upośledzeniem umysłowym (ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności), osoby z chorobą psychiczną (ze znacznym, umiarkowanym lub lekkim stopniem niepełnosprawności)

– zapewnić aby obiekty i pomieszczenia użytkowane przez zakład pracy:

odpowiadały przepisom i zasadom bezpieczeństwa i higieny pracy,
uwzględniały potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy, pomieszczeń higienicznosanitarnych i ciągów komunikacyjnych oraz spełniają wymagania dostępności do nich,

– zapewnić doraźną i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne;

Ponadto, pracodawca ma obowiązek utworzyć zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON) oraz prowadzić jego ewidencję oraz rozliczeniowy rachunek bankowy.

Jak przebiega procedura?

Po spełnieniu wszystkich wymogów formalnych, w tym dokonaniu odbioru obiektów i pomieszczeń użytkowanych przez prowadzącego zakład pracy chronionej przez Państwową Inspekcję Pracy, możliwe jest złożenie do wojewody wniosku o przyznanie statusu zakładu pracy chronionej.

Co daje status zakładu pracy chronionej?

Pracodawca prowadzący zakład pracy chronionej korzysta z następujących form wsparcia:

dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych – w tej samej wysokości jak inni pracodawcy,
zwolnienia z odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych pobranych od wynagrodzeń pracowników zpch w wysokości 40% na rachunek bankowy ZFRON,
alternatywnie może korzystać z rekompensaty ze środków PFRON w wysokości iloczynu kwoty 172 zł (w 2025 r.) i stanu zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych,
zwolnienia z podatku od nieruchomości, rolnego, leśnego, od czynności cywilnoprawnych, z opłat z wyjątkiem opłaty skarbowej i opłat o charakterze sankcyjnym, odprowadzanych w wysokości 90% na rachunek bankowy ZFRON, pod warunkiem, że pracodawca osiąga wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych ze szczególnymi schorzeniami (osoby niewidome ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, osoby z upośledzeniem umysłowym ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, osoby z chorobą psychiczną ze znacznym, umiarkowanym lub lekkim stopniem niepełnosprawności),
dofinansowania do oprocentowania kredytów bankowych,
zwrotu dodatkowych kosztów zatrudniania pracowników niepełnosprawnych (administracyjnych, transportowych, budowy lub przebudowy związanej z modernizacją obiektów i pomieszczeń zakładu).

Zpch jak inni pracodawcy może także udzielać ulg we wpłatach na PFRON po osiągnięciu określonego w art. 22 ustawy o rehabilitacji wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych ze szczególnymi schorzeniami, korzystać z dofinansowania do utworzenia stanowiska pracy, przystosowania stanowiska pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych, zwrotu kosztów szkoleń.

Zobowiązania wynikające ze statusu

Obecne ograniczone wsparcie pracodawców posiadających status zpch zwykle nie rekompensuje wiążących się z tym obowiązków. Pracodawca zobowiązany jest do comiesięcznego składania do PFRON informacji o zatrudnieniu oraz deklaracji wpłat na Fundusz, półrocznych informacji do wojewody, odnośnie spełniania warunków dla zpch. Musi także zapewniać doraźną i specjalistyczną opiekę medyczną dla niepełnosprawnych pracowników, zapewniać przystosowanie stanowisk pracy. Niezmiernie ważną kwestią jest właściwe prowadzenie i wykorzystywanie środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Nieterminowe odprowadzanie środków na ZFRON czy też niezgodne z ustawą ich wykorzystywanie wiąże się z wpłatami sankcyjnymi na PFRON.

Dlaczego warto?

Zakład pracy chronionej to więcej niż miejsce zatrudnienia – to przestrzeń, w której osoby z niepełnosprawnościami mogą rozwijać kompetencje, podnosić kwalifikacje i uczestniczyć w życiu zawodowym na równych prawach. Dla pracodawcy to natomiast szansa na stabilny rozwój, odpowiedzialność społeczną i wsparcie instytucjonalne.

Jeśli rozważasz uzyskanie statusu ZPCh lub chcesz sprawdzić, czy Twoja firma spełnia wymagania – zachęcam do kontaktu. Pomagam w kompleksowym przygotowaniu dokumentacji, opracowaniu planu działań i przejściu całej procedury z sukcesem.

Zakłady pracy chronionej

Onlex Kancelaria Radcy Prawnego